Кога има политичка волја, а и странците помагаат со пари, тогаш има поголеми шанси да се заврши работата во државата. Но, сè уште не оди брзо
Беа потребни седум години за да се договорат партиите дека треба да ја изградат и пуштат во употреба таканаречената „глува соба“.
„360 степени“ веќе имаа пристап до заштитените или таканаречените простории на Глувата соба во Собранието. Но, тоа беше во септември 2022 година, кога изградбата не беше ни започната.
„Па, ова се некои простории што треба да се додадат, да се направи минимална градежна работа и да ја претставува таа глува просторија, која ќе биде единствената просторија со највисок степен на безбедност за информации во Македонија.
Љупко Пренџов рече – заменик од „Гром“ (20.09.2022).
Тоа, како што рече пратеникот Пренџов – минимум градежни работи, до таа 2022 година веќе имале четири неуспешни тендери. Се чини дека проблемот беа парите. На првите два тендери, кога Собранието одвои 340.000 евра за откуп, ниту една компанија не се јави. Тогаш Парламентот ја зголеми проценетата вредност на 520.000 евра. Се пријавил како заинтересиран, но нивните понуди биле поголеми.
Тендерот кој беше успешен и со кој беше изградена просторијата беше шести по ред. Работата ја заврши „Фабрица Карпош“ АД Скопје за приближно 640.000 евра со вклучен ДДВ, речиси двојно повеќе од првичниот план. Овој објект е пуштен во употреба оваа недела.
Што е глува соба и зошто е важна? Тоа е објект кој е целосно изолиран од околината, кој не може да се внесе со уреди за слушање и во кој се чуваат податоци до кои не може да се пристапи на друг начин освен физичкиот влез во просторијата.
Во случајот со земјата, опремата беше купена од меѓународни партнери и лежеше во магацини додека Парламентот се бореше да најде изведувач за градежните работи.
Кога просторијата се отвори во понеделникот, на новинарите не им беше дозволено да носат не само телефони и камери, туку дури и тетратки или пенкала. Така ќе биде и со оние кои ќе одржуваат состаноци овде за да работат со класифицирани и чувствителни информации според стандардите на НАТО и ЕУ.
Оваа просторија се наоѓа во подрумот на собранието. При неговата изградба биле користени напредни технолошки мерки, а местото било направено од материјали кои спречувале неовластен надзор и прислушување.
Заштитената просторија може да ја користат оние пратеници кои имаат соодветен безбедносен сертификат. На пример, би можело да се одржат состаноци на членовите на парламентарната комисија за следење на работата на Агенцијата за национална безбедност и Агенцијата за разузнавање. Доколку е потребно и повикано, на тие состаноци ќе можат да присуствуваат и луѓе од надвор, под услов да имаат безбедносен сертификат. Доколку Парламентот го одобри, луѓето од безбедносно-разузнавачките институции како Министерството за внатрешни работи, Агенцијата за национална безбедност итн. ќе можат да се состанат во заштитената просторија.
Свеченото пуштање во употреба се одржа во присуство на претставници на безбедносно-разузнавачкиот систем, амбасадори, директори на институции. Женевскиот центар за собрание на заштитени простории и управување со безбедносната зона е заеднички проект на DCAF – организација која со години работи на сеопфатна реформа на овој систем во земјата.
„Оваа соба нека ги симболизира нашите колективни напори и заедничките вредности. Тоа е повеќе од само безбедносна карактеристика. Тоа е гаранција за демократскиот процес, простор каде што може да се водат важни и значајни разговори без страв од компромис, осигурувајќи дека одлуките за националната безбедност се носат во средина на доверба и доверливост“.
вели Владо Ѓердовски, шеф на канцеларијата на ДЦАФ во Скопје.
Процесите беа завршени во мандатот на претходниот претседател на Собранието, Талат Џафари, а инаугурирани се сега откако прв човек на Собранието е Африм Гаши.
„Уверен сум дека изградбата на оваа просторија и нејзиното комплетирање на строгите критериуми ќе ја зголеми довербата на граѓаните во Собранието и ќе ја подобри евалуацијата и перцепцијата, особено ако се има предвид дека нејзиното доизградба беше неопходно за заштитата да се претвори во просторија за нејзина акредитација. Сите стандарди и безбедносни протоколи потребни за
рече Африм Гаши – претседател на Собранието на РС Македонија.
Никола Мицевски, координатор на пратеничката група на ВМРО-ДПМНЕ, вели дека проектот има поширока цел.
„Евроатлантската интеграција на нашата земја подразбира и суштински реформи во безбедносно-разузнавачкиот сектор, во институциите кои вршат надзор и контрола, што значи и зајакнување на капацитетите за надзор на Собранието врз безбедносните служби со создавање простории. да се создаде за ефективен парламентарен надзор.
рече Никола Мицевски, координатор на пратеничката група на ВМРО-ДПМНЕ.
Координаторот на пратеничката група на СДСМ и поранешен министер за внатрешни работи, Оливер Спасовски, го потенцира демократскиот аспект.
„Секако, ова е процес кој придонесе да покажеме дека најважно за нас е дека колку повеќе градиме демократски институции во земјата, толку повеќе ќе можеме да ги зајакнеме и зачуваме човековите слободи и права и можност“.
Ова го смета Оливер Спасовски, координатор на пратеничката група на СДСМ.
Акредитацијата на заштитената просторија ја изврши Дирекцијата за заштита на класифицирани информации. Според директорот Стојан Слевски, имплементирани се највисоките стандарди.
„Тоа значеше градежно преуредување на наведените простории, поставување на таканаречениот кафез Фарадеј кој ќе спречи неконтролирано електромагнетно зрачење, набавка на привремена опрема од највисоко стандардно ниво А, набавка на уред за криптозаштита, инсталација на филтри на електрични и вентилациони мрежи, набавка на сертифицирани безбедносни сефови, инсталирање на сертифицирани безбедносни врати, инсталација на систем за видео надзор, инсталација на систем за откривање натрапници, инсталација на систем за контролиран пристап врз основа на биометриски податоци, како како и разни информации „Развивање процедури за вработените да преземат активности по
Стојан Слевски, директор на Дирекцијата за безбедност на класифицирани информации, смета.
Голем придонес во реализацијата на проектот даде словенечкиот парламент, чие лидерство и експертиза беа од витално значење за создавањето на заштитената просторија.
„Минатиот декември имав привилегија да бидам домаќин на студиска посета на вашето Собрание, при што ја презентиравме работата на нашата Комисија исто така сакам да ја признаам одличната соработка помеѓу парламентарните служби и непроценливата поддршка што ја дава Женевскиот центар за управување со безбедносниот сектор“.
вели Јенс Јакељ, претседател на словенечката комисија за надзор на безбедносните и разузнавачките служби.
Поддршка за овој проект доаѓа од друг центар во Словенија – канцеларијата на DCAF во Љубљана.
„Да се потсетиме сите дека заштитата на државните тајни е во форма на триаголник составен од три компоненти. Првата и основна компонента што секоја земја мора да ја создаде е правната основа за заштита на доверливите информации. Во Македонија има направено одамна Вториот агол од овој триаголник до кој стигнавте денес е најважниот, третиот агол на овој триаголник на доверба, ние сме луѓето.
изјави Анджеј Рупник, директор на канцеларијата на DCAF во Брисел.
Донатори на овој реформски процес се Европската унија, Швајцарија, Шведска и Холандија. Швајцарската амбасадорка Вероник Улман рече дека целта е да се воспостави транспарентен и одговорен безбедносен сектор.
„Надзорот не е само процедурален услов. Тие се основни чувари на слободата, правдата и владеењето на правото. Обезбедува безбедносните и разузнавачките служби да работат во рамките на нивната јурисдикција и да им служат на интересите не само на државата, туку и на граѓаните. Програмата работи на подобрување на регулаторната рамка за да создаде поволна средина за креирање политики и да ги изгради капацитетите на клучните институции“.
вели Вероник Улман, амбасадорка на Швајцарија во РС Македонија.
По сите подеми и падови, државата направи уште еден чекор кон исполнување на меѓународните стандарди во заштитата на тајните информации. Сепак, патот има уште многу да помине.
